Οι επιδόσεις κάθε χώρας αναφορικά με τις δεξιότητες των εργαζομένων αποτυπώνονται μεταξύ άλλων, σύμφωνα με το Special Report του ΣΕΒ, στον Ευρωπαϊκό Δείκτη Δεξιοτήτων (European Skills Index) του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (CEDEFOP), που έχει έδρα τη Θεσσαλονίκη.
Σύμφωνα με τον δείκτη του CEDEFOP, η συμβολή του ανθρώπινου δυναμικού και των δεξιοτήτων του στην οικονομική ανάπτυξη μεγιστοποιείται όταν συντρέχουν οι εξής τρεις προϋποθέσεις:
- Τα συστήματα ανάπτυξης δεξιοτήτων παρέχουν στο ανθρώπινο δυναμικό τις κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες.
- Το ανθρώπινο δυναμικό προσφέρει ενεργά τις δεξιότητές του στην αγορά εργασίας, δηλαδή απασχολείται ή αναζητά εργασία ενεργά.
- H αντιστοίχιση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού με τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας είναι αποτελεσματική.
Το τρίπτυχο ανάπτυξη-ενεργοποίηση-αξιοποίηση δεξιοτήτων πρέπει να αποτελέσει μια αδιαίρετη προσέγγιση για την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού. Και αυτό γιατί, η συμβολή του ανθρώπινου δυναμικού στην οικονομία είναι ελλιπής, ακόμη και αν τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης λειτουργούν αποτελεσματικά, εφοδιάζοντας το με τις κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες, εάν αυτές δεν προσφέρονται ενεργά στην αγορά εργασίας.
Όμως, ακόμη και αν πληρούνται οι δύο πρώτες προϋποθέσεις, η συμβολή των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού στην οικονομική ανάπτυξη θα παραμείνει περιορισμένη εάν αυτές υποχρησιμοποιούνται, εξαιτίας της υψηλής ανεργίας, ή δεν αξιοποιούνται αποτελεσματικά, εξαιτίας της αναντιστοιχίας τους με αυτές που ζητούνται στην αγορά εργασίας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Δείκτη, η συμμετοχή στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό και κατά συνέπεια, η προσφορά των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού (ενεργοποίηση δεξιοτήτων), συνδέεται στενά με την αποτελεσματικότητα του συστήματος ανάπτυξης δεξιοτήτων (ανάπτυξη δεξιοτήτων). Δηλαδή, μια χώρα που διαθέτει ένα αποτελεσματικό σύστημα ανάπτυξης δεξιοτήτων προσφέρει παράλληλα στο ανθρώπινο δυναμικό τις δεξιότητες που βρίσκονται σε υψηλή ζήτηση στην αγορά εργασίας, βοηθώντας την ένταξη, παραμονή, και εξέλιξή του σε αυτήν.
Η Ελλάδα υστερεί σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες όσον αφορά στο τρίπτυχο Ανάπτυξη-Ενεργοποίηση-Αντιστοίχιση δεξιοτήτων
Οι επιδόσεις της Ελλάδας είναι χαμηλές στους περισσότερους από τους δείκτες που συνθέτουν τον Ευρωπαϊκό Δείκτη Δεξιοτήτων. Στο Δείκτη Ανάπτυξης Δεξιοτήτων, τα προβλήματα αφορούν κυρίως στις επιδόσεις των συστημάτων δια βίου μάθησης και συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης και λιγότερο σε αυτές της βασικής εκπαίδευσης. Στην Ενεργοποίηση Δεξιοτήτων οι επιδόσεις των χωρών προκύπτουν από δείκτες, οι οποίοι μεταξύ άλλων αφορούν στη μετάβαση από την εκπαίδευση στην αγορά εργασίας, όπως είναι το ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο.
Στον σχετικό δείκτη η Ελλάδα επιτυγχάνει την υψηλότερη επίδοσή της (76). Όμως, η επίδοσή της είναι μηδενική σε σχέση με την απασχόληση του εργατικού δυναμικού ηλικίας 20-34 που αποφοίτησε πρόσφατα από την ανώτερη δευτεροβάθμια ή την τριτοβάθμια εκπαίδευση, γεγονός που σημαίνει ότι το ποσοστό απασχόλησης της συγκεκριμένης πληθυσμιακής ομάδας είναι πολύ χαμηλό σε σχέση με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.
Όσον αφορά στην Αντιστοίχιση Δεξιοτήτων η επίδοση της Ελλάδας είναι πολύ χαμηλή, σε σχέση με τους άλλους δύο πυλώνες. Η χαμηλή επίδοση οφείλεται τόσο στην ελλιπή αξιοποίηση όσο και στην αναντιστοιχία των δεξιοτήτων. Βεβαίως, ακόμα και αν εφαρμοστούν πολιτικές που θα βελτιώσουν τη θέση της χώρας σε σχέση με την ανάπτυξη και την ενεργοποίηση των δεξιοτήτων, η αποτελεσματικότητά τους θα είναι περιορισμένη, εάν δεν αντιμετωπισθεί η αναντιστοιχία δεξιοτήτων, η οποία οδηγεί σε σημαντική σπατάλη πόρων για την ελληνική οικονομία.
Με άλλα λόγια, εάν δεν μετασχηματιστεί η παραγωγική βάση της οικονομίας μας, το οποίο αποτελεί ευθύνη τόσο των ίδιων των επιχειρήσεων όσο και του πολιτικού συστήματος, για την προώθηση των απαιτούμενων πολιτικών.
Για τη μεγιστοποίηση της συμβολής του ανθρώπινου δυναμικού στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας απαιτούνται συστηματικές μεταρρυθμίσεις και πολιτικές σε σχέση με την:
- Ανάπτυξη δεξιοτήτων, όπως ο εκσυγχρονισμός των προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης.
- Ενεργοποίηση δεξιοτήτων, όπως η μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης της εργασίας και η επέκταση των δομών και υπηρεσιών φροντίδας των παιδιών.
- Αντιστοίχιση δεξιοτήτων, όπως η άρση των εμποδίων δημιουργίας ποιοτικών θέσεων εργασίας σε δυναμικούς τομείς της οικονομίας, η βελτίωση των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης αλλά και τα επενδυτικά κίνητρα για την πραγματοποίηση επενδύσεων, που θα ευνοούν τον παραγωγικό μετασχηματισμό της οικονομίας μας.
Ο Ευρωπαϊκός Δείκτης Δεξιοτήτων του CEDEFOP
Ο Ευρωπαϊκός Δείκτης Δεξιοτήτων αποτυπώνει μια σύνθετη πραγματικότητα, επιτρέπει τη συγκριτική ανάλυση των επιδόσεων των ευρωπαϊκών χωρών σε σχέση με τις δεξιότητες του ανθρώπινου δυναμικού και αναδεικνύει τα πεδία πολιτικής στα οποία πρέπει να εστιάσει κάθε χώρα για την ανάπτυξη και αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού της.
Πρόκειται για έναν σύνθετο δείκτη στη βάση τριών δεικτών-πυλώνων:
- του Δείκτη Ανάπτυξης Δεξιοτήτων,
- του Δείκτη Ενεργοποίησης Δεξιοτήτων και
- του Δείκτη Αντιστοίχισης Δεξιοτήτων.
Κάθε ένας από τους δείκτες-πυλώνες είναι προϊόν σύνθεσης ομάδων επιμέρους δεικτών:
- ο Δείκτης Ανάπτυξης Δεξιοτήτων συντίθεται από επιμέρους δείκτες που μετρούν τις επιδόσεις σχετικά με τη βασική εκπαίδευση και τα συστήματα κατάρτισης και δια βίου μάθησης,
- ο Δείκτης Ενεργοποίησης Δεξιοτήτων συντίθεται από επιμέρους δείκτες που μετρούν τη μετάβαση από την εκπαίδευση στην αγορά εργασίας και τη συμμετοχή στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό και,
- ο Δείκτης Αντιστοίχισης Δεξιοτήτων συντίθεται από επιμέρους δείκτες που μετρούν τον βαθμό αξιοποίησης και την αναντιστοιχία δεξιοτήτων.
Συνολικά, ο Ευρωπαϊκός Δείκτης Δεξιοτήτων προκύπτει από τη σύνθεση δεκαπέντε επί μέρους δεικτών, που είναι ταξινομημένοι σε έξι ομάδες και τρεις πυλώνες.
Το τρίπτυχο Ανάπτυξη-Ενεργοποίηση-Αντιστοίχιση δεξιοτήτων είναι κομβικό για την ανάπτυξη μιας οικονομίας
Οι επιδόσεις των χωρών στον Ευρωπαϊκό Δείκτη Δεξιοτήτων διαφέρουν σημαντικά και ουδεμία επιτυγχάνει τη μέγιστη επίδοση (100) ή επίδοση πολύ κοντά σε αυτήν. Την καλύτερη επίδοση του Ευρωπαϊκού Δείκτη Δεξιοτήτων επιτυγχάνει η Τσεχική Δημοκρατία (75). Η επίδοση αυτή οφείλεται στην αποτελεσματική αντιστοίχιση των δεξιοτήτων, καθώς οι επιδόσεις της στα πεδία της ανάπτυξης και της ενεργοποίησης δεξιοτήτων δεν είναι ανάλογα καλές.
Η Φινλανδία επιτυγχάνει τη δεύτερη καλύτερη επίδοση του Δείκτη (72). Η επίδοσή της οφείλεται στην αποτελεσματικότητα του συστήματος ανάπτυξης δεξιοτήτων, καθώς στα πεδία της ενεργοποίησης και της αντιστοίχισης δεξιοτήτων οι επιδόσεις της υπολείπονται αρκετών άλλων Ευρωπαϊκών χωρών. Ίδια επίδοση επιτυγχάνει και η Σουηδία (72), εξαιτίας των υψηλών επιδόσεων της στα πεδία της ανάπτυξης και της ενεργοποίησης δεξιοτήτων, καθώς στο πεδίο της αντιστοίχισης δεξιοτήτων υστερεί σημαντικά.
Οι χαμηλότερες επιδόσεις του Δείκτη καταγράφονται στην Ισπανία (23), στην Ελλάδα (23) και στην Ιταλία (25). Οι χαμηλές επιδόσεις της Ισπανίας και της Ελλάδας οφείλονται κυρίως στη σχετικά αναποτελεσματική αντιστοίχιση δεξιοτήτων, ενώ της Ιταλίας στην ασθενή ενεργοποίησή τους. Οι επιδόσεις της πλειονότητας των Ευρωπαϊκών χωρών κυμαίνονται μεταξύ 46 και 62.
Όσον αφορά τους τρεις δείκτες-πυλώνες, στον Δείκτη Ανάπτυξης Δεξιοτήτων η καλύτερη επίδοση καταγράφεται από την Φινλανδία (89) και ακολουθούν με μεγάλη διαφορά η Σουηδία (76), η Σλοβενία (72), η Εσθονία (72) και η Δανία (72). Αντίθετα, οι χαμηλότερες επιδόσεις καταγράφονται στη Μάλτα (29), στη Ρουμανία (29) και στην Κύπρο (32). Η επίδοση της Ελλάδας αν και χαμηλή (41) απέχει από τις χαμηλότερες επιδόσεις του Δείκτη Ανάπτυξης Δεξιοτήτων.
Οι Ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο, κατά βάση, ομάδες ανάλογα με τις επιδόσεις τους στους Δείκτες Ανάπτυξης και Ενεργοποίησης Δεξιοτήτων:
- Στις χώρες με αποτελεσματικά συστήματα ανάπτυξης δεξιοτήτων και με το ανθρώπινο δυναμικό που τις διαθέτει να μετέχει ενεργά στην αγορά εργασίας. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν, μεταξύ άλλων, όλες οι χώρες με τις υψηλότερες επιδόσεις στον Ευρωπαϊκό Δείκτη Δεξιοτήτων.
- Στις χώρες με μη αποτελεσματικά συστήματα ανάπτυξης δεξιοτήτων και με σημαντικό μέρος του ανθρώπινου δυναμικού να μην μετέχει ενεργά στην αγορά εργασίας. Σε αυτές περιλαμβάνονται όλες οι χώρες με τις χειρότερες επιδόσεις στον Ευρωπαϊκό Δείκτη Δεξιοτήτων, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας.
Την καλύτερη επίδοση όσον αφορά στον Δείκτη Αντιστοίχισης Δεξιοτήτων την επιτυγχάνει η Τσεχική Δημοκρατία (91) και ακολούθως η Μάλτα (86) και το Λουξεμβούργο (75). Στην τελευταία θέση της σχετικής κατάταξης βρίσκεται η Ελλάδα (9) και ακολουθούν η Ισπανία (11) και η Κύπρος (18).
Συνοψίζοντας, ο ΣΕΒ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι μόνο έξι από τις 28 χώρες επιτυγχάνουν το Τρίπτυχο Ανάπτυξη-Ενεργοποίηση-Αξιοποίηση Δεξιοτήτων και πρόκειται για την Τσεχική Δημοκρατία, τη Φινλανδία, τη Σουηδία, το Λουξεμβούργο, τη Σλοβενία και την Εσθονία. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν έξι χώρες η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Ιταλία και η Πορτογαλία των οποίων οι επιδόσεις είναι σχετικά χαμηλές και στους τρεις Δείκτες Πυλώνες.
