Η πιστοποίηση (προϊόντων, διεργασιών, συστημάτων ή προσώπων) είναι ένα πολύτιμο εφόδιο για τις επιχειρήσεις: εγγυάται την ασφάλεια, προάγει την ποιότητα και ενισχύει την εμπιστοσύνη. Όπως σημειώνει σε δελτίο του ο ΣΕΒ, στη σημερινή δε συγκυρία του κορονοϊού, αναδεικνύεται ακόμα περισσότερη η αξία της για την ενδυνάμωση των επιχειρήσεων.
Για παράδειγμα, καθώς τα πρότυπα για τα μέσα ατομικής προστασίας και τον ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό είναι εκείνα που εγγυώνται την ασφαλή και αποτελεσματική λειτουργία τους, οι επιχειρήσεις που παράγουν ή διακινούν τέτοια προϊόντα στην ΕΕ πρέπει υποχρεωτικά να είναι πιστοποιημένες με τα εν λόγω πρότυπα. Επίσης, οι επιχειρήσεις με πιστοποιημένες διαδικασίες επιχειρησιακής συνέχειας, εύλογα, θα είναι πιο προετοιμασμένες να αντιμετωπίσουν την τεράστια αναστάτωση από την πανδημία.
Η απόφαση μιας επιχείρησης να εισέλθει στη διαδικασία πιστοποίησης, όταν δεν αφορά υποχρεωτική συμμόρφωση σε εθνική ή ευρωπαϊκή νομοθεσία, αποτελεί μια στρατηγική επιλογή αναβάθμισης, με πολλαπλά οφέλη.
Η πιστοποίηση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ασφάλεια και την ποιότητα, καθώς μέσω της διαδικασίας που οδηγεί στην απόκτησή της βεβαιώνεται η συμμόρφωση σε συγκεκριμένες απαιτήσεις και προδιαγραφές που έχουν οριστεί βάσει συγκεκριμένου προτύπου. Προστατεύει την υγεία των καταναλωτών (π.χ. μέσω των απαιτήσεων για την ασφάλεια τροφίμων και ηλεκτρικών συσκευών), την ασφάλεια των εργαζομένων (π.χ. μέσω των απαιτήσεων για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία) και το περιβάλλον (π.χ. μέσω των απαιτήσεων για τη μέτρηση, ανάλυση και αποτίμηση της περιβαλλοντικής επίδοσης).
Επιπλέον, συμβάλλει στην αναβάθμιση του τρόπου λειτουργίας μιας επιχείρησης, καθώς εκσυγχρονίζει τις εσωτερικές δομές και διαδικασίες (π.χ. συμμόρφωση σε σύστημα διαχείρισης ποιότητας και ασφάλειας πληροφοριών), με τελικό όφελος τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας, αλλά και την προστασία της από ενδεχόμενους κινδύνους. Όλα τα παραπάνω συμβάλλουν στην τοποθέτηση μιας επιχείρησης στην αγορά με σημαντικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, που αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη σημασία όταν ο στόχος είναι η είσοδος σε αγορές του εξωτερικού.
Άλλωστε, η πιστοποίηση εξελίσσεται πλέον και σε επενδυτικό και καταναλωτικό κριτήριο: για τους επενδυτές, κριτήρια περιβαλλοντικών, κοινωνικών και χρηστής διαχείρισης (Environmental, Social, and Governance – ESG) παίζουν όλο και πιο σημαντικό ρόλο στις επενδυτικές αποφάσεις, ενώ για τους καταναλωτές η «υπεύθυνη» εταιρική συμπεριφορά (π.χ. για θέματα ασφάλειας, περιβαλλοντικά, εταιρικής διακυβέρνησης, αντιμετώπισης ζητημάτων διαφθοράς, κοινωνικής συνεισφοράς κ.ά.) βρίσκεται ολοένα και περισσότερο στο επίκεντρο των επιλογών τους.
Υπό αυτό το πρίσμα, η κατοχή συγκεκριμένων πιστοποιήσεων για τέτοιου είδους ζητήματα αποτελεί ανταγωνιστικό πλεονέκτημα ή και κριτήριο επιβίωσης. Το 2018 η παγκόσμια αγορά πιστοποίησης υπολογίζεται σε $279 δισ. και εκτιμάται ότι έως το 2025 θα έχει αυξηθεί σε $405 δισ. (+45,2%). Σε ώριμες οικονομίες αυξάνει το ΑΕΠ μέχρι 0,8%.
Στην Ελλάδα, η πιστοποίηση έχει μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης. Ενδεικτικά, το 2018 μόλις 6.165 επιχειρήσεις ήταν πιστοποιημένες στην Ελλάδα με το πιο δημοφιλές πρότυπο, το ISO 9001:2015 – Συστήματα Διαχείρισης Ποιότητας, σε σύνολο 719,5 χιλ. επιχειρήσεων. Είναι πολύ σημαντικό να ενισχυθούν οι δράσεις διάδοσης της πιστοποίησης ιδιαίτερα για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, που, σε ένα βαθμό, διστάζουν να μπουν στον «κόπο» και στο κόστος που συνεπάγεται η διαδικασία αυτή, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για μια σημαντική επένδυση για την ανάπτυξή τους.
Κλειδί για αποτελεσματική πιστοποίηση είναι η εύρυθμη λειτουργία ενός ολόκληρου υποστηρικτικού συστήματος: της τυποποίησης, της μετρολογίας και της διαπίστευσης, δηλαδή των τεχνικών προδιαγραφών, της αξιοπιστίας αποτελεσμάτων και της αμεροληψίας αξιολόγησης.
Το Εθνικό Σύστημα Υποδομών Ποιότητας (ΕΣΥΠ) και το Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης (ΕΣΥΔ) έχουν ως αντικείμενο τη διασφάλισή της, όμως, οι συνεχείς αλλαγές (δομών και διοικήσεων) έχουν προκαλέσει πολλαπλές δυσλειτουργίες. Είναι, συνεπώς, κρίσιμο να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις ωρίμανσης και ενδυνάμωσής τους με επίκεντρο τη σταθερή και διαχρονική πολιτική στήριξη διοικήσεων που να έχουν την κατάλληλη τεχνογνωσία τον εκσυγχρονισμό της λειτουργίας τους και την ενίσχυση της εξωστρέφειάς τους.
Παράλληλα, είναι σημαντικό να αυξηθεί η αναγνωρισιμότητα και αξιοποίηση της πιστοποίησης στη δημόσια διοίκηση και στην παραγωγή νομοθετικού έργου.
Ο ΣΕΒ έχει εκπονήσει σειρά προτάσεων για τη βελτίωση του υποστηρικτικού συστήματος της πιστοποίησης και την παραγωγή του νομοθετικού έργου.
Ζητούμενα είναι η κάλυψη του ελλείματος γνώσης για τον τρόπο λειτουργίας και την αξία του συστήματος, η συνεχής αναβάθμιση των αρμόδιων οργανισμών και η κινητοποίηση των επιχειρήσεων να αναθεωρήσουν τον τρόπο που προσεγγίζουν την πιστοποίηση.
Οφέλη της πιστοποίησης για την εθνική οικονομία, τις επιχειρήσεις και τον καταναλωτή
Η απόφαση μιας επιχείρησης να εισέλθει στη διαδικασία πιστοποίησης (βάσει κάποιου συγκεκριμένου προτύπου και χρησιμοποιώντας ένα διαπιστευμένο ΟΑΣ), όταν δεν αφορά υποχρεωτική συμμόρφωση σε εθνική ή ευρωπαϊκή νομοθεσία, αποτελεί μια στρατηγική επιλογή που (πρέπει να) βρίσκεται στην «καρδιά» της λειτουργίας μιας επιχείρησης και έχει πολλαπλά οφέλη.
Η πιστοποίηση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ασφάλεια και την ποιότητα, καθώς μέσω της διαδικασίας που οδηγεί στην απόκτησή της βεβαιώνεται η συμμόρφωση σε συγκεκριμένες απαιτήσεις και προδιαγραφές που έχουν οριστεί βάσει συγκεκριμένου προτύπου. Προστατεύει την υγεία των καταναλωτών (π.χ. μέσω των απαιτήσεων για την ασφάλεια τροφίμων και ηλεκτρικών συσκευών), την ασφάλεια των εργαζομένων (π.χ. μέσω των απαιτήσεων για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία) και το περιβάλλον (π.χ. μέσω των απαιτήσεων για τη μέτρηση, ανάλυση και αποτίμηση της περιβαλλοντικής επίδοσης).
Επιπλέον, συμβάλλει στην αναβάθμιση του τρόπου λειτουργίας μιας επιχείρησης, καθώς εκσυγχρονίζει τις εσωτερικές δομές και διαδικασίες (π.χ. συμμόρφωση σε σύστημα διαχείρισης ποιότητας και ασφάλειας πληροφοριών), με τελικό όφελος τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας, αλλά και την προστασία της από ενδεχόμενους κινδύνους.
Ας αναλογιστούμε για παράδειγμα, πόσο πιο προστατευμένες και έτοιμες για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που προκύπτουν από την πανδημία του κορονοϊού είναι οι πιστοποιημένες επιχειρήσεις με το ISO 22301:2012 για την επιχειρησιακή συνέχεια, το οποίο έχει σχεδιαστεί και αναπτυχθεί ακριβώς για να ελαχιστοποιεί τα ρίσκα διακοπών που πιθανόν να επηρεάσουν τη λειτουργία ενός ολόκληρου οργανισμού, ή οι πιστοποιημένες επιχειρήσεις με το ISO 27001:2013 για την ασφάλεια των πληροφοριών, το οποίο διασφαλίζει την κατάλληλη διαχείριση της πληροφορίας ως πολύτιμο κεφάλαιο (asset) υπό οποιεσδήποτε συνθήκες (π.χ. τηλεργασίας).
Επίσης, βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα και δείχνει σε πελάτες και προμηθευτές ότι τηρούνται διαδικασίες ή / και συστήματα υψηλών απαιτήσεων που εξασφαλίζουν ποιότητα και ασφάλεια. Αποτελεί επίσης, διαβατήριο εισόδου σε αγορές του εξωτερικού, διάσταση πολύ σημαντική και για τη συμμετοχή σε διεθνείς αλυσίδες αξίας. Στην ουσία τα πρότυπα αποτελούν μια «κοινή γλώσσα επικοινωνίας» που διασφαλίζουν τη συμβατότητα, συγκρισιμότητα και διαλειτουργικότητα, αλλά και την ασφάλεια δικαίου και τον ισότιμο ανταγωνισμό.
Καταρτίζονται από τους οργανισμούς τυποποίησης (διεθνείς, ευρωπαϊκούς ή εθνικούς), συνήθως με πρωτοβουλία των ενδιαφερομένων μερών (π.χ. επιχειρήσεων, δημόσιας διοίκησης, ακαδημαϊκής και ερευνητικής κοινότητας) που θεωρούν αναγκαία την εφαρμογή τους, μέσω πολυετών διαβουλεύσεων που πραγματοποιούνται σε επίπεδο Τεχνικών Επιτροπών ανά αντικείμενο. Στη διαδικασία πιστοποίησης σημαίνων ρόλο έχουν η εμπιστοσύνη και η αξιοπιστία, τόσο για τον τρόπο που έχουν οριστεί οι όποιες απαιτήσεις και η τεχνική επάρκειά τους, όσο και για την καταλληλότητα των ΟΑΣ (π.χ. των διαπιστευμένων φορέων πιστοποίησης και εργαστηρίων δοκιμών).
Η πιστοποίηση εξελίσσεται και σε επενδυτικό και καταναλωτικό κριτήριο: για τους επενδυτές, κριτήρια περιβαλλοντικών, κοινωνικών και χρηστής διαχείρισης (Environmental, Social, and Governance – ESG) παίζουν όλο και πιο σημαντικό ρόλο στις επενδυτικές αποφάσεις, ενώ για τους καταναλωτές η «υπεύθυνη» εταιρική συμπεριφορά (π.χ. για θέματα ασφάλειας, περιβαλλοντικά, εταιρικής διακυβέρνησης, αντιμετώπισης ζητημάτων διαφθοράς, κοινωνικής συνεισφοράς κ.ά.) βρίσκεται ολοένα και περισσότερο στο επίκεντρο των επιλογών τους. Υπό αυτό το πρίσμα, η κατοχή συγκεκριμένων πιστοποιήσεων για τέτοιου είδους ζητήματα αποτελεί ανταγωνιστικό πλεονέκτημα ή και κριτήριο επιβίωσης.
Ακόμα, για το ανθρώπινο δυναμικό, η πιστοποίηση προσόντων προσφέρει πολύτιμες λύσεις σε εργαζόμενους και εργοδότες στο σημερινό περιβάλλον όπου απαιτείται η διαρκής αναβάθμιση δεξιοτήτων (upskilling) και επανακατάρτιση (reskilling).
Τέλος, στην παραγωγή νομοθετικού έργου, τα πρότυπα αξιοποιούνται ως ο προτιμώμενος τρόπος ή ως υποχρέωση για τη συμμόρφωση με συγκεκριμένη νομοθεσία και ως μέσο για καλή νομοθέτηση. Για παράδειγμα, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) τα επονομαζόμενα εναρμονισμένα πρότυπα καθορίζουν τις τεχνικές προδιαγραφές που θεωρούνται κατάλληλες ή επαρκείς για τη συμμόρφωση με τις τεχνικές απαιτήσεις που προβλέπονται στη νομοθεσία (αποτελούν δηλαδή «τεκμήριο συμμόρφωσης»). Στην περίπτωση δε που δημοσιεύονται στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ τότε καθίστανται υποχρεωτικά και μόνο όποια επιχείρηση πιστοποιηθεί ότι τα τηρεί αποκτά πρόσβαση στην ενιαία αγορά των 500 εκ. καταναλωτών.
Για παράδειγμα, όσον αφορά στα ιατροτεχνολογικά προϊόντα και τον προστατευτικό εξοπλισμό, έχουν εκδοθεί ευρωπαϊκά πρότυπα που οφείλει να εφαρμόζει κάθε παραγωγός, εισαγωγέας και διανομέας εντός ΕΕ.
Μάλιστα, στο πλαίσιο των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας του κορονοϊού, έχει ληφθεί η απόφαση να διατίθενται δωρεάν από τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης, σε μια προσπάθεια διευκόλυνσης των επιχειρήσεων που ενδιαφέρονται να προσαρμόσουν τις γραμμές παραγωγής τους ώστε να αυξηθεί η παραγωγή, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα ότι θα παρέχουν ασφαλή μέσα προστασίας και εξοπλισμό στους επαγγελματίες υγείας και τους ασθενείς.
