Κατατέθηκε στη Βουλή νέο σχέδιο νόμου του υπουργείου Οικονομικών «Ρύθμιση οφειλών και παροχή δεύτερης ευκαιρίας».
Με το νομοσχέδιο, ενσωματώνονται όλα τα εργαλεία ρύθμισης οφειλών που υπάρχουν σήμερα (υπερχρεωμένα νοικοκυριά, προστασία πρώτης κατοικίας, εξωδικαστικός μηχανισμός, κ.λπ.) σε ένα ενιαίο πλαίσιο και μια ενιαία διαδικασία για να ρυθμιστεί το ιδιωτικό χρέος. Επίσης, αναμορφώνεται το πλαίσιο αντιμετώπισης της οικονομικής αδυναμίας, συλλογικής ικανοποίησης των πιστωτών και απαλλαγής από χρέη κάθε προσώπου, φυσικού ή νομικού το οποίο αναλαμβάνει οικονομική δραστηριότητα, ανεξαρτήτως του αν η δραστηριότητα αυτή είναι επιχειρηματική ή όχι. Εξαιρούνται μόνο φορείς του Δημοσίου και χρηματοδοτικά ιδρύματα για τα οποία προβλέπονται ειδικές διαδικασίες αφερεγγυότητας.
Οι διαδικασίες που εισάγονται με τον παρόντα νόμο είναι εναρμονισμένες με τις διατάξεις της Οδηγίας 1023/2019 «περί πλαισίου για την προληπτική αναδιάρθρωση, την απαλλαγή από τα χρέη και τις ανικανότητες ή την έκπτωση οφειλετών, καθώς και περί μέτρων βελτίωσης των διαδικασιών αυτών, και για την τροποποίηση της οδηγίας (ΕΕ) 2017/1132 (Οδηγία για την αναδιάρθρωση και την αφερεγγυότητα)». Δηλαδή διασφαλίζεται ότι βιώσιμες επιχειρήσεις και οι επιχειρηματίες που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες θα έχουν πρόσβαση σε αποτελεσματικά πλαίσια προληπτικής αναδιάρθρωσης τα οποία θα τους επιτρέψουν να συνεχίσουν τη λειτουργία τους·, ότι οι έντιμοι αφερέγγυοι ή υπερχρεωμένοι επιχειρηματίες θα μπορούν να απαλλάσσονται πλήρως από τα χρέη τους μετά από εύλογο διάστημα που θα τους προσφέρει μια δεύτερη ευκαιρία και ότι θα βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα των διαδικασιών αναδιάρθρωσης, αφερεγγυότητας και απαλλαγής από το χρέος, ιδίως περιορίζοντας τη διάρκειά τους.
Απαλλαγή από τα χρέη εντός τριετίας
Κρίσιμο ρόλο στο όλο πλαίσιο αποκτά η δυνατότητα όλων των φυσικών προσώπων να απαλλαγούν από χρέη εντός τριετίας από την κήρυξη της πτώχευσης εκτός αν ελέγχονται για δόλιες ενέργειες ή αρνούνται να συνεργαστούν με τα όργανα της πτώχευσης. Μάλιστα, στην περίπτωση που τα φυσικά πρόσωπα που πτωχεύουν εισφέρουν στη πτωχευτική περιουσία στοιχεία σημαντικής αξίας, όπως λ.χ. την κύρια κατοικία τους, η απαλλαγή επέρχεται ταχύτερα, μετά την πάροδο ενός έτους από την κήρυξη της πτώχευσης. Με τον τρόπο αυτό ο νόμος ανταποκρίνεται στην υπόδειξη της οδηγίας για την αναδιάρθρωση και την αφερεγγυότητα για την εφαρμογή των διατάξεων περί απαλλαγής από τα χρέη στους καταναλωτές το συντομότερο δυνατόν.
Πρόληψη και αποφυγή αφερεγγυότητας
Το νέο πλαίσιο ενσωματώνει όλες τις διαδικασίες που αποσκοπούν είτε στην πρόληψη και αποφυγή της αφερεγγυότητας είτε στην αντιμετώπισή της. Τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι η απλοποίηση των διαδικασιών για την επιτάχυνσή τους, η αξιοποίηση της ψηφιοποίησης με την δημιουργία ηλεκτρονικού Μητρώου Φερεγγυότητας που δεν αποτυπώνει μόνο κάθε στάδιο της διαδικασίας χρησιμεύοντας ως τόπος δημοσιοποίησης των σχετικών αποφάσεων, αλλά λειτουργεί και ως μέσο επικοινωνίας των οργάνων της πτώχευσης με τα εμπλεκόμενα μέρη, αλλά και των πιστωτών για την λήψη αποφάσεων ως συνέλευσης. Οι πλειστηριασμοί γίνονται επίσης ηλεκτρονικά με χρήση της πλατφόρμας e-auction για την διασφάλιση της μεγαλύτερης δυνατής διαφάνειας και δημοσιότητας.
Εξωδικαστικός μηχανισμός
Το νέο πλαίσιο αποβλέπει στην ταχύτερη δυνατή επιστροφή παραγωγικών μέσων σε παραγωγικές χρήσεις. Στοχεύει στην ταχύτερη ανάκτηση απαιτήσεων από τους πιστωτές μέσω της εκποίησης της πτωχευτικής περιουσίας σε αγοραίες αξίες, όπως αυτές αποκαλύπτονται από τον πλειστηριασμό.
Ως πρώτο ανάχωμα στην διαμόρφωση συνθηκών υπερχρέωσης και αδυναμίας εξυπηρέτησης οφειλών προβλέπεται η δυνατότητα πρόσβασης οφειλετών σε εργαλεία έγκαιρης προειδοποίησης, όπως πχ ηλεκτρονικό μηχανισμό προειδοποίησης και συμβουλευτικές υπηρεσίες από ειδικά κέντρα και φορείς.
Επίσης βασική επιδίωξη είναι η διατήρηση των βιώσιμων επιχειρήσεων μέσω της διαδικασίας εξωδικαστικού συμβιβασμού ή της διαδικασίας εξυγίανσης. Τα παραπάνω προληπτικά πλαίσια αναδιάρθρωσης είναι διαθέσιμα σε πρώιμο στάδιο και στοχεύουν στην αποφυγή της αφερεγγυότητας από φορείς ή ως προς επιχειρηματικές δραστηριότητες που εφόσον αναδιαρθρωθούν δύναται να διατηρήσουν την βιωσιμότητά τους διασφαλίζοντας τις θέσεις εργασίας του απασχολούμενου σε αυτές προσωπικού περιορίζοντας τις ζημίες για τους πιστωτές στην αλυσίδα εφοδιασμού και διαφυλάσσοντας την τεχνογνωσία και τις δεξιότητες, προς όφελος της οικονομίας ευρύτερα. Στις διαδικασίες προληπτικής αναδιάρθρωσης ο οφειλέτης διατηρεί τον έλεγχο της περιουσίας του και της λειτουργίας της επιχείρησής του, παρέχεται όμως η δυνατότητα στην διαδικασία εξυγίανσης του διορισμού από το αρμόδιο δικαστήριο ειδικού εντολοδόχου με συγκεκριμένες αρμοδιότητες.
Στην αποφυγή της αφερεγγυότητας των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων αναμένεται να συμβάλει η διαδικασία του εξωδικαστικού συμβιβασμού. Μεταξύ άλλων, παρέχεται η δυνατότητα διαμόρφωσης προτάσεων αναδιάρθρωσης βάσει αυτοματοποιημένου εργαλείου που θα δεσμεύει το σύνολο των πιστωτών της επιχείρησης που συμμετέχουν στην ηλεκτρονική πλατφόρμα μέσω της οποίας διεξάγεται η διαδικασία του εξωδικαστικού συμβιβασμού. Η διαδικασία αυτή είναι πλήρως εξωδικαστική και δεν προβλέπεται οποιοδήποτε ένδικο βοήθημα ή δικονομικό δικαίωμα αφενός επειδή η ανταπόκριση των πιστωτών στο αίτημα οφειλετών για ρύθμιση εναπόκειται στην διακριτική τους ευχέρεια και εξαρτάται από την αξιολόγηση των τελευταίων (κατά πλειοψηφία των συμμετεχόντων χρηματοδοτικών φορέων) και αφετέρου προκειμένου να επιτυγχάνεται η απλοποίηση και επιτάχυνση της εμπιστευτικής αυτής διαδικασίας, η οποία, σημειωτέον, εφόσον οδηγεί σε ρυθμίσεις επιτυγχάνει την ελάφρυνση του δανειακού βάρους του οφειλέτη αλλά και την βελτίωση της θέσης των τρίτων πιστωτών που έχουν πλέον απέναντί τους οφειλέτη αυξημένης φερεγγυότητας χωρίς οποιαδήποτε απώλεια ή περιορισμό των δικαιωμάτων τους. Η διαδικασία του εξωδικαστικού συμβιβασμού είναι διαθέσιμη σε κάθε είδους οφειλέτη (νομικά και φυσικά πρόσωπα, επιχειρήσεις και καταναλωτές) και αποτελεί το πρώτο ανάχωμα για την πρόληψη της οικονομικής αδυναμίας.
Εξυγίανση
Σε περιπτώσεις πιθανής αφερεγγυότητας μεγαλύτερων επιχειρήσεων ή γενικότερα οφειλετών για την βιωσιμότητα των οποίων απαιτούνται παρεμβάσεις πέραν της διαγραφής απαιτήσεων ή και διακανονισμού τους, διατίθεται το προληπτικό πλαίσιο της εξυγίανσης, το οποίο έχει προσαρμοσθεί στις διατάξεις της Οδηγίας για την αναδιάρθρωση και αφερεγγυότητα. Οι διαδικαστικές προσαρμογές, πέραν της εναρμόνισης με τους Ενωσιακούς κανόνες, αποσκοπούν στην επιτάχυνση της διαδικασίας εξυγίανσης και στην δυνατότητα ανταπόκρισης της διαδικασίας στα ποικίλα αίτια οικονομικής αδυναμίας. Αποσκοπούν επίσης στην αντιμετώπιση του προβλήματος της καταχρηστικής συμπεριφοράς συντελεστών που αντιτίθενται στην εφαρμογή της συμφωνίας εξυγίανσης, παρά το γεγονός ότι τα οικονομικά συμφέροντά τους δεν βλάπτονται από αυτήν. Ειδική μέριμνα έχει ληφθεί για την συμμετοχή του Δημοσίου και των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης στις συμφωνίες εξυγίανσης, με την ρητή πρόβλεψη κανόνων και κριτηρίων για τη συναίνεσή τους. Τέλος, παρέχονται οι απαραίτητες διευκρινίσεις για την προστασία δικαιωμάτων των εργαζομένων σε επιχειρήσεις που εξυγιαίνονται.
Η διαδικασία πτώχευσης απλοποιείται σημαντικά, ενώ επιταχύνεται η ρευστοποίηση της πτωχευτικής περιουσίας. Η διαδικασία της ειδικής διαχείρισης για τη ρευστοποίηση λειτουργικών συνόλων ενσωματώνεται στη νέα πτωχευτική διαδικασία ως επιλογή στην διάθεση του πτωχευτικού δικαστηρίου κατά την κήρυξη της πτώχευσης, εφόσον συμφωνεί επαρκές ποσοστό πιστωτών συμπεριλαμβανομένων ενέγγυων.
Η διευκόλυνση της απαλλαγής των επιχειρηματιών από τα χρέη τους αποτρέπει τον αποκλεισμό τους από την αγορά εργασίας και τους προσφέρει τη δυνατότητα να κάνουν ένα νέο επιχειρηματικό ξεκίνημα διδασκόμενοι από τις εμπειρίες του παρελθόντος. Αντιστοίχως σημαντική είναι και η απαλλαγή των λοιπών οφειλετών από τα χρέη τους, καθώς τους επιτρέπει την κοινωνική και οικονομική επανένταξη χωρίς το βάρος οφειλών στις οποίες αδυνατούν να αντεπεξέλθουν. Η υπερχρέωση των καταναλωτών είναι επίσης ζήτημα μείζονος οικονομικής και κοινωνικής σημασίας που συνδέεται στενά με τη ανάγκη περιορισμού της υπερχρέωσης εν γένει καθώς μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις, δεν μπορεί να γίνει σαφής διάκριση μεταξύ επιχειρηματικών και έξω-επιχειρηματικών χρεών.
Αναμορφώνεται επίσης η ρύθμιση του επαγγέλματος των διαχειριστών αφερεγγυότητας μεταξύ άλλων με την ενσωμάτωση νομικών προσώπων που ικανοποιούν τις τιθέμενες προϋποθέσεις. Το νέο πλαίσιο ρύθμισης ενισχύει περαιτέρω το κύρος των διαχειριστών αφερεγγυότητας και την δυνατότητα τους να ανταποκριθούν με τη απαραίτητη ταχύτητα και αξιοπιστία στις απαιτήσεις των διαδικασιών του νόμου.
Πέντε βιβλία
Ο νόμος είναι διαρθρωμένος σε πέντε βιβλία:
– Βιβλίο Πρώτο: Πρόληψη της Αφερεγγυότητας, με το οποίο εισάγεται μηχανισμός έγκαιρης προειδοποίησης οφειλετών για να αποτρέπει συνθήκες αφερεγγυότητας των οφειλετών. Επίσης, εισάγεται ο εξωδικαστικός μηχανισμός αντιμετώπισης των οφειλών για φυσικά και νομικά πρόσωπα και εκσυγχρονίζεται ο θεσμός της εξυγίανσης επιχειρήσεων.
– Βιβλίο Δεύτερο: Πτώχευση, με το οποίο αντιμετωπίζεται η πτώχευση των φυσικών και νομικών προσώπων, με βελτίωση του υπάρχοντος πλαισίου και πρόβλεψη απαλλαγής των οφειλετών από τις οφειλές τους.
– Βιβλίο Τρίτο: Ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και Ρήτρες Παρακολούθησης-Ευάλωτοι Οφειλέτες, με το οποίο προβλέπεται η θέσπιση ηλεκτρονικών μέσων και διαδικασιών για τη βελτίωση και απλούστευση των διαδικασιών που θεσπίζονται με το νόμο. Επίσης, θεσπίζονται μηχανισμοί για την προστασία των ευάλωτων οφειλετών, τόσο στο επίπεδο της πρόληψης όσο και στο επίπεδο της ρευστοποίησης της πρώτης κατοικίας.
– Βιβλίο Τέταρτο: Διαχειριστές Αφερεγγυότητας, με το οποίο επέρχεται βελτίωση και συμπλήρωση των ρυθμίσεων που διέπουν τους διαχειριστές αφερεγγυότητας, οι οποίοι συμμετέχουν στις διαδικασίες συλλογικής ικανοποίησης.
– Βιβλίο Πέμπτο: Κοινές, Τελικές και Μεταβατικές Διατάξεις, με το οποίο θεσπίζονται οι απαραίτητες κοινές διατάξεις για το σύνολο των βιβλίων, καθώς και οι τελικές οι μεταβατικές διατάξεις.
